Description
Cốm Tú Lệ được làm từ hạt nếp non, còn nguyên hương sữa, cốm Tú Lệ hạt nếp to tròn, trắng trong. Khi được đồ thành xôi thì có vị dẻo thơm, khi chế biến thành các món liên quan cho hương vị ngọt ngào, thanh mát, khác hẳn hương cốm nếp Hà Nội truyền thống.
Để làm được những mẻ cốm Tú Lệ thơm ngon, ngay thời điểm lúa nếp khum ngọn, còn nguyên hương sữa đã được người dân nơi đây gặt về làm cốm. Ngoài ra, công đoạn để cho ra thành phẩm là những hạt cốm dẻo thơm cũng rất cầu kỳ.
Người Thái sẽ đi hái những bông lúa còn đẫm sương đêm mang về tuốt. Lúa tuốt xong được rang ngay, không bao giờ để đến hôm sau bởi nếu để cách ngày hạt cốm không còn xanh ngon nữa.
Trước đó, họ phải chuẩn bị bếp lò đắp bằng xỉ than và dùng củi để rang cốm. Ngay cả chảo rang cũng phải là chảo gang đúc. Có cầu kỳ như vậy thì từng hạt cốm khi rang xong sẽ không bị cháy mà mềm dẻo, thơm ngon. Đặc biệt, khi rang cốm, lửa nhỏ phải nhỏ và đảo liên tục sao cho nóng đều, đợi nguội rồi cho từng mẻ vào cối giã nhiều lần mới hoàn tất một mẻ.
Giã xong, cốm Tú Lệ được gói trong lá dong xanh, vừa tăng thêm màu xanh, vừa lưu giữ được mùi thơm của hạt lúa non. Nếu cốm Hà Nội được gói trong lá sen thì cốm Tú Lệ được gói trong lá dong vườn nhà. Khi mở cốm Tú Lệ ra ăn, sẽ thấy cốm có màu xanh tự nhiên mướt mắt, chứ không phải màu thực phẩm như nhiều người lầm tưởng.
Cốm Tú Lệ đặc biệt rất xanh và thơm do màng hạt gạo dầy và chứa nhiều dầu. Nếu không tin, khách mua về ăn có thể thử nghiệm bằng cách cho cốm vào nước ngâm, nước luôn trong và màng vỏ cốm luôn xanh kể cả khi đã để qua đêm. Tuy nhiên, nếu là sản phẩm được tẩm nhuộm sẽ nhanh chóng thôi màu, mất màu.
Ngoài ra, cốm Tú Lệ hạt rất tròn, không giã dẹt như cốm Vòng. Người dân tộc cho rằng, giã dẹt mất hết vỏ cám sẽ bị coi là cốm không ngon, không đạt. Vì làm bằng thóc nếp non nên cốm Tú Lệ rất dẻo và vỏ hạt gạo dầy và dai. Vì thế, cốm Tú Lệ rất khác cốm Hà Nội.
Loại cốm Tú Lệ này ăn ngon nhất khi dùng nấu chè cốm, làm chả cốm, cốm xào, xôi cốm sẽ cho mùi thơm mà không loại cốm nào khác có được.
